Dấu hiệu ADHD ở trẻ là gì? 

ADHD ảnh hưởng 9.8% trẻ em ở Hoa Kỳ từ khoảng 3-17 tuổi. Bé trai thường nhận chẩn đoán ADHD nhiều hơn bé gái và cũng thường biểu hiện các triệu chứng bên ngoài nhiều hơn.

Ba dấu hiệu đặc trưng của ADHD là:

• Giảm chú ý 
• Tăng động 
• Bốc đồng 

Giảm chú ý 

Dấu hiệu của giảm chú ý thường rõ ràng hơn trong bối cảnh trường học. Trẻ có ADHD có thể: 

• Dễ lơ đãng, không tập trung trong lớp
• Có vẻ như không lắng nghe khi được gọi hoặc hướng dẫn
• Gặp khó khăn khi làm theo chỉ dẫn
• Khó hoàn thành bài tập ở trường
• Lúng túng trong việc sắp xếp và tổ chức công việc
• Tránh né những hoạt động đòi hỏi sự tập trung, chẳng hạn như làm bài tập về nhà
• Hay quên hoặc làm mất đồ dùng học tập
• Dễ bị xao nhãng bởi các yếu tố xung quanh

Tăng động và bốc đồng 

Trẻ có ADHD thường biểu hiện tăng động và bốc đồng ngay từ khi còn nhỏ. Những hành vi này có thể bao gồm:

• Bồn chồn, hay cựa quậy
• Khó ngồi yên tại chỗ
• Luôn trong trạng thái không thể ngồi yên
• Chạy nhảy hoặc leo trèo vào những nơi không phù hợp, không được phép
• Làm gián đoạn hoặc gây khó khăn cho giáo viên trong lớp
• Nói quá nhiều, không kiểm soát được lời nói
• Khó tham gia các trò chơi một cách yên tĩnh
• Xen ngang vào hoạt động của bạn bè hoặc ngắt lời khi người khác đang nói
• Khó chờ đến lượt mình

Một đứa trẻ mắc ADHD thường có các triệu chứng kéo dài trên 6 tháng, với những hành vi khác biệt so với các bạn cùng lứa tuổi.

Dấu hiệu ADHD ở người lớn là gì? 

Khoảng 2.5% người trưởng thành có ADHD. Khi người ta lớn lên, các triệu chứng ADHD có thể thay đổi. Ví dụ như họ có thể ít tăng động hơn thời niên thiếu, trong khi các triệu chứng thiếu chú ý vẫn còn tồn tại.

Việc điều trị và quản lý triệu chứng là rất cần thiết, bởi ADHD có thể ảnh hưởng tiêu cực đến công việc, các mối quan hệ và sinh hoạt hằng ngày.

ADHD ở người trưởng thành có thể ảnh hưởng đến các mối quan hệ, công việc và hoạt động hàng ngày. Người trưởng thành với ADHD thường gặp khó khăn trong quản lý thời gian, dễ quên, thiếu kiên nhẫn và khó duy trì sự tập trung trong các hoạt động thường nhật.

Làm thế nào để biết một đứa trẻ có ADHD

ADHD khó được chẩn đoán ở trẻ nhỏ do hành vi của các em thường thay đổi thất thường. Có ngày trẻ tràn đầy năng lượng và mất tập trung, nhưng ngày khác lại tỏ ra bình tĩnh và tập trung hơn. Vì vậy, các bác sĩ thường chẩn đoán ADHD sau 5 tuổi.

Những dấu hiệu sớm có thể bao gồm:

• Bồn chồn quá mức
• Chạy nhảy, leo trèo khắp nơi
• Gây gián đoạn ở nhà hoặc trong lớp học
• Nói nhiều, khó kiểm soát lời nói
• Khó tập trung vào hoạt động
• Gặp khó khăn khi đi vào giấc ngủ
• Không thể ngồi yên trong bữa ăn

Cần lưu ý rằng sự thiếu chú ý hay tăng động vốn khá phổ biến ở trẻ nhỏ và không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với ADHD. Nhiều trẻ nhỏ có khả năng tập trung ngắn, có thể có nổi cơn thịnh nộ và tràn đầy năng lượng xuyên suốt các giai đoạn phát triển.

Bố mẹ hoặc người chăm sóc có thể hỏi bác sĩ nếu họ có lo lắng về những vi của con và cảm thấy nó ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống gia đình.  

Các dấu hiệu có thể khác nhau giữa bé trai và bé gái hay không?

Các nghiên cứu chỉ ra rằng bé trai có nguy cơ mắc ADHD cao gấp hai lần so với bé gái. Tuy nhiên, điều này có thể do bé trai biểu hiện các dấu hiệu tăng động kinh điển rõ ràng hơn bé gái, điều này có thể tác động đến kết quả chẩn đoán. 

Nghiên cứu chỉ ra rằng bé trai có ADHD có nhiều khả năng biểu hiện các dấu hiệu bên ngoài hơn như tính bốc đồng và hay vi phạm quy tắc, trong khi bé gái có khả năng thường biểu hiện các dấu hiệu bên trong chẳng hạn như thiếu chú ý.  

Bé gái mắc ADHD cũng có thể biểu hiện tăng động, nhưng trong nhiều trường hợp, các triệu chứng thường tinh tế và khó nhận ra hơn. Những dấu hiệu có thể bao gồm:

• Hay mơ mộng, lơ đãng
• Có biểu hiện lo âu hoặc trầm cảm
• Nói nhiều, khó kiểm soát lời nói
• Dường như không lắng nghe khi được gọi
• Nhạy cảm về mặt cảm xúc
• Thành tích học tập giảm sút
• Thu mình, hạn chế giao tiếp xã hội
• Thái độ dễ cáu gắt hoặc gây hấn

Bé trai mắc ADHD thường có xu hướng biểu hiện rõ ràng và dễ nhận thấy hơn. Những dấu hiệu có thể bao gồm:

• Bốc đồng hoặc bộc lộ cảm xúc quá mạnh
• Chạy nhảy vào những thời điểm, tình huống không phù hợp
• Khó duy trì sự tập trung
• Dường như không lắng nghe khi được gọi
• Không thể ngồi yên lâu
• Có hành vi hung hăng, chẳng hạn như đập phá đồ vật hoặc đánh bạn
• Nói quá nhiều, không kiểm soát lời nói
• Thường xuyên làm gián đoạn cuộc trò chuyện hoặc hoạt động của người khác

Chẩn đoán kịp thời là rất quan trọng vì ADHD có thể ảnh hưởng đến hoạt động ở trường, cuộc sống và các mối quan hệ của trẻ. Trẻ có ADHD mà không được chẩn đoán sớm cũng nhiều khả năng phát triển các vấn đề sau:

• Lo âu 
• Trầm cảm 
• Khó khăn học tập 

Chẩn đoán 

Để chẩn đoán ADHD, bác sĩ sẽ trao đổi và đặt câu hỏi về hành vi cũng như các triệu chứng của trẻ. Hiện không có một xét nghiệm chuẩn duy nhất cho ADHD. Thay vào đó, bác sĩ sẽ thu thập thông tin từ cha mẹ, giáo viên và các thành viên trong gia đình, đồng thời quan sát hành vi của trẻ trong ít nhất 6 tháng.

Bác sĩ cũng có thể tiến hành kiểm tra sức khỏe tổng quát nhằm loại trừ các vấn đề y khoa khác có thể gây ra triệu chứng tương tự.

Việc chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời giúp giảm triệu chứng, cải thiện chất lượng cuộc sống và ngăn ngừa các biến chứng về sau.

Cách điều trị là gì? 

Có nhiều phương pháp điều trị ADHD, bao gồm trị liệu tâm lý, sử dụng thuốc và điều chỉnh lối sống. Những cách này có thể giúp người bệnh kiểm soát tình trạng và giảm bớt triệu chứng. Trong nhiều trường hợp, bác sĩ thường khuyến khích kết hợp cả ba phương pháp để đạt hiệu quả tốt nhất.

Cùng tìm hiểu về các phương pháp điều trị qua chia sẻ của ThS. BS. Đào Thị Thu Hương:

Thuốc 

Có hai loại thuốc mà các bác sĩ kê đơn để điều trị ADHD là thuốc kích thích và thuốc không kích thích.

Thuốc kích thích hệ thần kinh trung ương (như methylphenidate và amphetamine) là loại phổ biến nhất. Chúng giúp tăng nồng độ dopamine và norepinephrine trong não, từ đó cải thiện sự tập trung và giảm tăng động.

Thuốc không kích thích (như atomoxetine hoặc một số thuốc chống trầm cảm, ví dụ nortriptyline) hoạt động bằng cách làm tăng norepinephrine trong não, hỗ trợ kiểm soát triệu chứng khi thuốc kích thích không phù hợp.

Trị liệu

Trị liệu hành vi có thể giúp người mắc ADHD hiểu rõ hơn về tình trạng của bản thân và rèn luyện các kỹ năng quản lý triệu chứng.

Trị liệu gia đình hỗ trợ cha mẹ và người chăm sóc hiểu về ADHD, đồng thời học cách đối phó với những thách thức mà trẻ gặp phải. Nhờ đó, họ có thể xây dựng môi trường sống và thói quen phù hợp, giúp trẻ kiểm soát triệu chứng tốt hơn.

Thay đổi lối sống 

Cha mẹ và người chăm sóc có thể giúp con họ kiểm soát các triệu chứng ADHD. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) khuyến khích thay đổi lối sống, như:

• Khuyến khích trẻ ăn một chế độ dinh dưỡng, cân bằng
• Mỗi ngày hoạt động thể chất ít nhất 1 giờ
• Ngủ đủ giấc 
• Giới hạn thời gian sử dụng thiết bị điện tử mỗi ngày bao gồm điện thoại, máy tính và ti vi

Thiết lập thói quen để trẻ có thể hiểu rõ chúng sẽ làm gì giúp giảm thiểu các triệu chứng.

Tóm tắt 

Các dấu hiệu ban đầu của ADHD bao gồm tăng động, bốc đồng và thiếu chú ý. Những triệu chứng này thường xuất hiện từ thời thơ ấu, nhưng đôi khi không được nhận ra cho đến khi trẻ lớn hơn.

Hiện chưa có cách phòng ngừa ADHD, nhưng có nhiều phương pháp giúp quản lý rối loạn này để giảm ảnh hưởng đến cuộc sống hằng ngày. Các tổ chức như Người lớn và Trẻ em với Rối loạn tăng động giảm chú ý hay Hiệp hội Rối loạn tăng động giảm chú ý thường cung cấp thông tin hữu ích và gợi ý để kiểm soát triệu chứng.

Khi phụ huynh tìm hiểu kỹ hơn về rối loạn này, họ sẽ cảm thấy tự tin và chủ động hơn trong việc hỗ trợ con cái.